Yemek verme şeklinde yapılması gereken yiyecek yardımı karşılığında nakden bir ödemede bulunulması mümkün olmadığı hakkında Sayıştay Kararı.
Yemek yardımı
Kurum personeline yiyecek yardımının yemek verme yerine, 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu kapsamında açık ihale usulüyle hizmet alımı şeklinde yükleniciden para ile temsil edilen araçlar (ticket) vasıtasıyla yapılmasına ilişkin olarak;
657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 212’nci maddesi uyarınca, Maliye Bakanlığınca hazırlanarak 19.11.1986 tarihli ve 86/11220 sayılı Bakanlar Kurulu kararı ile yürürlüğe konulan Devlet Memurları Yiyecek Yardımı Yönetmeliği’nde Devlet memurlarının yiyecek yardımından hangi hallerde, ne şekilde faydalanacakları ve yardımın uygulanması ile ilgili esaslar düzenlenmiş bulunmaktadır.
657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun “Yiyecek Yardımı” başlıklı 212’nci maddesinde;
“Devlet memurlarının hangi hallerde yiyecek yardımından ne şekilde faydalanacakları ve bu yardımın uygulanması ile ilgili esaslar Maliye Bakanlığı ile Başbakanlık Devlet Personel Başkanlığının birlikte hazırlayacakları bir yönetmelik ile tespit olunur.”
Denilmektedir.
19.11.1986 tarihli ve 86/11220 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile yürürlüğe konulan Devlet Memurları Yiyecek Yardımı Yönetmeliği’nin “Yardımın Şekli” başlıklı 3’üncü maddesinde;
“Yiyecek yardımı sadece yemek verme şeklinde yapılır. Bu yardım, nakden veya kupon, kart, fiş, bilet ya da bu mahiyette bir ödeme aracı verilmek suretiyle yapılamaz. …”
Hükmüne yer verilmekte,
Aynı Yönetmelik’in “Yemek Servisi Giderleri” başlıklı 4’üncü maddesinde;
“Yiyecek yardımının gerektirdiği giderler, yemek maliyetlerinin Ankara, İstanbul ve İzmir illeri için üçte ikisini, diğer iller için yarısını aşmamak üzere, bu Yönetmelik kapsamına dahil memur kadrosu adedine göre kurum bütçelerine konulacak ödeneklerle karşılanır.
Ödenek dağıtımı yemek servisi kurulacak kurumdaki memur sayısı dikkate alınmak suretiyle yapılır.
Yemek bedelinin bütçeden karşılanamayan kısmı yemek yiyenlerden alınır. 2155 sayılı Bazı Kamu Personeline Tayın Bedeli Verilmesi Hakkında Kanun'a göre tayın bedeli verilen personel ile sözleşmeli olarak çalıştırılanların, bu Yönetmeliğe göre yiyecek yardımı yapılan yemek servislerinde yemek yemeleri halinde, yemek bedelinin tamamı kendilerinden alınır.”
Hükmü yer alırken, “Yardımın Şartları” başlıklı 5 inci maddesi;
‘‘Kurum bütçelerine yiyecek yardımı karşılığı olarak konulan ödenek, memurlara yemek vermek üzere kurulan yemek servisi, yardım sandığı, dernek veya bu mahiyetteki kuruluşa ödenir. Yiyecek yardımının gerektirdiği giderler sadece yemek servisi, yardım sandığı, dernek veya bu mahiyetteki kuruluş tarafından yapılır.
Yemek servisi, yiyecek yardımından faydalanabilecek personel sayısının asgari 50 olması ve yemekhane için elverişli yer bulunması şartıyla atamaya yetkili amirin onayı ile kurulabilir. Yiyecek yardımı bu şekilde kurulan yemek servislerinde yapılır. Yemek servisi için gerekli bina, tesis ve demirbaş eşya kurumlarca sağlanır. Bunlara karşılık memurlardan ücret alınmaz.’’
Hükmündedir.
Bunların yanında, 2018 yılı Devlet Memurları Yiyecek Yardımı Yönetmeliği Uygulama Tebliği’nin “Alınacak Bedeller” başlıklı 4’üncü maddesinde; “2018 yılında öğle yemeği servisinden faydalanacak olanlardan en az Ek-1’de belirlenen tutarlar üzerinden günlük yemek bedeli alınır.” denilmek suretiyle asgari rakamlar ilgili tabloda belirlenmiştir.
Söz konusu yemek hizmet alımına ilişkin Teknik Şartnamenin 5’inci maddesinde;
“Yapılacak olan yemek hizmeti için memurlara verilecek olan yiyecek yardımı yönetmeliği gereği idarenin ödeyeceği kurum katkı payı miktarına karşılık gelen sözleşme bedelinin aylık tutarının yarısı her ay sonunda yemek yiyen memur personellerin listesine göre 1’er aylık hakediş düzenlenecek ve fatura kesilecektir.”
Denilirken, 6’ncı maddesinde;
‘‘İdaremiz personelinin herhangi bir sebeple yemek kartını kaybetmesi durumunda, yükleniciye, İnsan Kaynakları ve Eğitim Müdürlüğünce sözlü ya da yazılı bildirim yapılmasına müteakip kart işleme hemen kapatılacak ve bundan sonraki kullanımdan doğacak masraf yükleniciye ait olacaktır.”
Hükmüne yer verilmiştir.
Yukarıdaki mevzuat hükümlerine göre, Yönetmelik’in memurlara yemeğin kurumlarca oluşturulacak veya oluşturulmuş yemek servisleri aracılığı ile verilmesine göre düzenlendiği, bu çerçevede yemek yardımından yararlananlardan yemek maliyetinin yarısının kesilmesi gerektiği anlaşılmaktadır. Yemek verme şeklinde yapılması gereken yiyecek yardımı karşılığında nakden bir ödemede bulunulması mümkün olmadığı gibi, kurum bütçelerine konulan ödeneğin lokanta, market ve benzeri yerlere aktarılmasına ve yemek fişi veya yemek kuponu alım ihaleleri gerçekleştirilmesi suretiyle yemek yedirilmesine de imkan bulunmamaktadır.
Yapılan incelemede, ..................….de .................tarihli ve ...............….ihale kayıt numaralı, .................TL sözleşme bedelli (12 Ay Süreli, Toplam 10.836 Öğün) “Memur Personel Yemek Hizmet Alımı” ihalesi çerçevesinde yüklenici firma tarafından memurlara ticket benzeri kartların dağıtıldığı; bir öğün yemek bedeli olan.........TL’nin (……………….) yarısının KDV dahil tutarı olan ...............….TL (……………….) ile fiili çalışılan gün sayısı çarpılarak bulunan tutarın bu kartlara yemek yardımı olarak yüklendiği; aylık toplam tutarın da Belediyeye fatura edilerek ödendiği ve Devlet Memurları Yiyecek Yardımı Yönetmeliği Uygulama Tebliğinin eki tabloda belirtilen asgari tutarların yemek yiyenlerden kesilmediği tespit edilmiştir.
Sorguda, yiyecek yardımına ilişkin kamu zararından ödeme emri belgesini imzalayan Harcama Yetkilisi ve Gerçekleştirme Görevlisi ile beraber, işin ihale sürecinde görevli kişiler olan İhale Komisyonu Başkanı ve Üyeleri de sorumlu tutulmuştur. Ancak buradaki kamu zararının öğle yemeği bedelinin yarısının yemek yiyen personelden alınmamasından kaynaklandığı anlaşılmıştır. Dolayısıyla, sözleşmenin uygulanması aşamasında ortaya çıkmış bir kamu zararı söz konusu olduğundan, bu zararla ilgili olarak yemek ihalesi sürecinde görev alan İhale Komisyonu Başkan ve Üyelerinin sorumlu tutulması mümkün değildir. İhale komisyonunun görevinin, ihale mevzuatına uygun şekilde ihaleyi gerçekleştirmek olduğu ve bu hususlarda mevzuata aykırılık olması halinde sorumlu oldukları; bu nedenle de, yemek yardımının veriliş usulü hakkında takdir hakkı olmayan İhale Komisyonu Üyelerinin mevzuata aykırı eylemlerinin bulunmadığı değerlendirilmiştir.
Bu itibarla, Belediyede çalışan memurlara yapılan yiyecek yardımının, para ile temsil edilen araçlar (ticket) vasıtasıyla yapılması sonucu oluşan toplam ………………. TL tutarındaki kamu zararının;
...............….TL’sinin Harcama Yetkilisi ………………... ile Gerçekleştirme Görevlisi ..................………………
………….. TL’sinin Harcama Yetkilisi ………………………... ile Gerçekleştirme Görevlisi ...........................’na,
Kalan ........................TL’sinin ise Harcama Yetkilisi ..........................ile Gerçekleştirme Görevlisi ........................’ye,
Müştereken ve müteselsilen,
6085 sayılı Sayıştay Kanunu'nun 53’üncü maddesi gereği işleyecek faizleri ile birlikte ödettirilmesine,
Daire Başkanı ..................ile Üye ............….’nın karşı oyları ile ve oyçokluğuyla,
Azınlık Görüşü:
Daire Başkanı .................ile Üye .................’ün karşı oy gerekçesi;
“19.11.1986 tarihli ve 86/11220 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile yürürlüğe konulan Devlet Memurları Yiyecek Yardımı Yönetmeliğinin “Yardımın Şekli” başlıklı 3’üncü maddesinde;
“Yiyecek yardımı sadece yemek verme şeklinde yapılır. Bu yardım, nakten veya kupon, kart, fiş, bilet ya da bu mahiyette bir ödeme aracı verilmek suretiyle yapılamaz. …”
Denilmiştir.
Bu madde hükmüne göre yemek yardımının nakdi veya kart şeklinde verilmesi mümkün olmadığından, ihale bedelinin tamamı için kamu zararı söz konusudur.
Ayrıca, 5018 sayılı Kanun’un “Harcama yetkisi ve yetkilisi” başlıklı 31’inci maddesinin üçüncü fıkrasında; “Kanunların veya Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinin verdiği yetkiye istinaden yönetim kurulu, icra komitesi, komisyon ve benzeri kurul veya komite kararıyla yapılan harcamalarda, harcama yetkisinden doğan sorumluluk kurul, komite veya komisyona ait olur.” denilmektedir.
Bu madde çerçevesinde ihale yetkilisinin ve ihale komisyonu üyelerinin işlemleri değerlendirildiğinde; ihale yetkilisince ihale onay belgesi düzenlenmesi ve bu ihale ile ilgili sözleşmenin imzalanması işlemi 5018 sayılı Kanunun yukarıya alınan hükümleri çerçevesinde bir harcama talimatıdır. İhale komisyon üyeleri ise vermiş oldukları “ihale kararı” ile bu talimatı gerçekleştirmişlerdir. Bu nedenle, harcama talimatı olan onay belgesi/sözleşme ile bu talimatın gerçekleştirilmesi yönündeki ihale kararı ile birlikte hukuka aykırı işlemin oluştuğu dikkate alınarak oluşan kamu zararında; ödemeyi yapan gerçekleştirme görevlisi ve harcama yetkilisi ile birlikte ihale yetkilisi, ihale komisyon başkanı ve ihale komisyon üyelerinin de sorumluluğu söz konusudur.”