Vergi Borcu Sorgulamadan yapılan Hakediş ödemesi Kamu Zararı oluşturacağı hakkında Sayıştay Kararı
............................ tarafından muhtelif mal ve hizmet alımları ile yapım işleri karşılığı olarak hak sahiplerine yapılan istihkak ödemelerinde, hak sahiplerinin Vergi Dairelerine vadesi geçmiş borçları olduğu halde söz konusu istihkaklardan ilgili Vergi Dairelerine aktarılmak üzere kesinti yapılmaması, bazı istihkaklardan da kesintilerin eksik yapılarak hak sahiplerine ödemelerin gerçekleşmesine ilişkin olarak;
6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun’un “Amme Alacağı Ödenmeden Yapılmayacak İşlemler ile İşlem Yapanların Sorumlulukları” başlıklı 22/A maddesinde;
“Maliye Bakanı, aşağıdaki ödeme ve işlemlerde, Maliye Bakanlığına bağlı tahsil dairelerine vadesi geçmiş borcun bulunmadığına ilişkin belge aranılması ve yapılacak ödemelerden istihkak sahiplerinin amme borçlarının kesilerek ilgili tahsil dairesine aktarılması zorunluluğu ile kesintilere asgari tutar ve oran getirmeye, kapsama girecek amme alacaklarını tür, tutar, ödeme ve işlemler itibarıyla topluca veya ayrı ayrı tespit etmeye, zorunluluk getirilen ödeme ve işlemlerde hangi hallerde bu zorunluluğun aranılmayacağını ve uygulamaya ilişkin usul ve esasları belirlemeye yetkilidir.
1. 10/12/2003 tarihli ve 5018 sayılı Kamu Malî Yönetimi ve Kontrol Kanununa tabi kamu idareleri ile bu idarelere bağlı döner sermaye işletmelerinin yapacağı her türlü ödemelerde,
2. 04/01/2002 tarihli ve 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu kapsamına giren kurumlar ile kamu tüzel kişiliğini haiz kurum ve kuruluşların (meslekî kuruluşlar ve vakıf yüksek öğretim kurumları hariç) mal veya hizmet alımları ile yapım işleri nedeniyle hak sahiplerine yapacakları ödemelerde,
…
Bu madde kapsamında zorunluluk getirilen ödemelere ilişkin olarak işçi ücreti alacakları hariç olmak üzere, yapılacak her türlü devir, temlik ve el değiştirme, Maliye Bakanlığına bağlı tahsil dairelerine vadesi geçmiş borcu karşılayacak kısım ayrıldıktan sonra kalan kısım üzerinde hüküm ifade eder. Şu kadar ki bu hükmün uygulanmasında diğer kamu idarelerinin alacaklarına karşılık kesinti yapılması gereken hallerde kesinti tutarı garameten taksim olunur.
Takibata selahiyetli tahsil dairesince, bu madde kapsamında getirilen zorunluluğa rağmen borcun olmadığına dair belgeyi aramaksızın ödeme yapanlara ve işlem tesis eden kurum ve kuruluşlara dört bin Türk lirası idari para cezası verilir. İdari para cezası, ilgilisine tebliğ tarihinden itibaren bir ay içinde ödenir. İdari para cezasına karşı tebliğ tarihini takip eden otuz gün içinde idare mahkemesinde dava açılabilir.”
Denilmektedir.
30.06.2007 tarihli ve 26568 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Tahsilat Genel Tebliği Seri: A Sıra No:1’in “Amme Alacaklarının Korunması” başlıklı ikinci bölümün “V. Amme Alacağı Ödenmeden Yapılmayacak İşlemler ve İşlem Yapanların Sorumlulukları” kısmında;
“ …
2. Zorunluluk Getirilen Ödeme ve İşlemler
Maddenin Maliye Bakanına verdiği yetkiye istinaden;
a.) 1/1/2018 tarihinden itibaren uygulanmak üzere,
i) 5018 sayılı Kanuna tabi kamu idareleri ile bu idarelere bağlı döner sermaye işletmelerinin, kaynağına bakılmaksızın hak sahiplerine 2.000 liranın üzerinde;
ii) 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu kapsamına giren kurumların, mal veya hizmet alımları ile yapım işleri nedeniyle 2.000 liranın üzerinde yapacakları ödemeler sırasında hak sahiplerinin,
…
Bakanlığımıza bağlı tahsil dairelerine vadesi geçmiş borçlarının bulunmadığına ilişkin vadesi geçmiş borç durumunu gösterir belge aranılması zorunluluğu getirilmiştir.
…
4. 6183 sayılı Kanunun 22/A maddesi kapsamına girecek amme alacaklarını tür, tutar ve işlemler itibarıyla topluca veya ayrı ayrı tespit etmeye, zorunluluk getirilen işlemlerde hangi hallerde bu zorunluluğun aranılmayacağını belirlemeye Maliye Bakanı yetkili kılınmıştır.
Bu yetkiye istinaden “vadesi geçmiş borç” olarak madde kapsamına giren amme alacakları;
i) Tür olarak; yıllık gelir, yıllık kurumlar, katma değer, özel tüketim, özel iletişim, motorlu taşıtlar, şans oyunları, damga, banka ve sigorta muameleleri vergileri, gelir ve kurumlar vergisine ilişkin tevkifatlar ve geçici vergiler ile harçlar ve bu alacaklara ilişkin vergi ziyaı cezaları, gecikme zam ve faizleri,
ii) Tutar olarak; kapsama giren amme alacaklarının toplam 2.000 lirayı aşan tutarı, şeklinde belirlenmiştir.
5. 6183 sayılı Kanunun 22/A maddesi uyarınca vadesi geçmiş borç durumunu gösterir belge aranılması zorunluluğu getirilen ödeme/işlemler ile ilgili olarak ayrıca aşağıdaki açıklamaların dikkate alınması gerekmektedir.
5.1. Tebliğin bu bölümünün “2/a-i” alt bölümünde belirtilen ödemeler sırasında;
a) 5018 sayılı Kanuna ekli I, II, III ve IV sayılı cetvellerde belirtilen idareler,
b) Belediyeler, il özel idareleri ile bunlara bağlı veya bunların kurdukları veya üye oldukları birlik ve idareler,
c) (a) ve (b)’de yer verilen kamu idarelerine bağlı döner sermaye işletmeleri,
tarafından vadesi geçmiş borç durumunu gösterir belgenin aranılması gerekmektedir.
5.2. 4734 sayılı Kanun kapsamına giren kurumların, mal veya hizmet alımları ile yapım işleri nedeniyle hak sahiplerine yapacakları ödemeler sırasında vadesi geçmiş borç durumunu gösterir belgenin aranılması gerekmektedir.
…
5.5. Tebliğin bu bölümünün “5.1.”, “5.2.”, “5.3.” ve “5.4.” alt bölümlerinde belirtilen kurum ve kuruluşların, hak sahiplerine ödeme yapmadan önce vadesi geçmiş borç durumunu gösterir belgeyi aramaları gerekmektedir.
6183 sayılı Kanunun 22/A maddesinin Maliye Bakanına verdiği “yapılacak ödemelerden istihkak sahiplerinin amme borçlarının kesilerek ilgili tahsil dairesine aktarılması zorunluluğu getirme” yetkisine istinaden, Tebliğin bu bölümünün “4/i” alt bölümünde belirlenen alacak türlerinden yine aynı bölümün “4/ii” alt bölümünde belirlenen tutarın üzerinde vadesi geçmiş borcun bulunması halinde, borçlunun talebinin bulunup bulunmadığına bakılmaksızın ödenecek tutardan, vadesi geçmiş borç durumunu gösterir belgede belirtilen borç tutarını aşmamak üzere kesinti yapılarak ilgili tahsil dairesi hesabına aktarılması zorunluluğu getirilmiştir.”
Hükümleri yer almaktadır.
Yukarıda açıklanan mevzuat hükümleri uyarınca Maliye Bakanlığı, 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu’na tabi Kamu İdareleri ile bu İdarelere bağlı Döner Sermayeli İşletmelerin kaynağına bakılmaksızın hak sahiplerine yapacakları 2.000 TL’nin üzerindeki her türlü ödemeler ile 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu kapsamına giren kurumların, mal veya hizmet alımları ile yapım işleri nedeniyle hak sahiplerine yapacakları 2.000 TL’nin üzerindeki ödemelerde, kurumlarca vadesi geçmiş borç durumunu gösterir belgenin aranılması ve hak sahiplerinin belirtilen tutarın üzerinde vadesi geçmiş borçlarının bulunması halinde ise ödeme yapılacak tutar üzerinden ilgili tahsil dairelerine aktarılmak suretiyle kesinti yapılması zorunluluğu getirmiştir. Yukarıda bahsi geçen Tebliğ’de hangi İdarelerin zorunluluk getirilen ödeme ve işlemler sırasında vadesi geçmiş borç durumunu gösterir belge araması gerektiği tahdidi olarak sayılmıştır. Belediyeler de bu kapsamda yapılacak ödeme ve işlemler sırasında vadesi geçmiş borç durumunu gösterir belgeyi araması gereken idareler arasında yer almaktadır. Dolayısıyla, anılan mevzuat hükümleri, amme alacaklarının korunması amacıyla yapılacak istihkak ödemelerinde belediyelere hak sahiplerinin vadesi geçmiş borç durumlarını sorgulama ve hak sahiplerinin 2.000 TL’nin üzerinde vadesi geçmiş borçlarının bulunması halinde hak sahiplerine yapılacak istihkak tutarlarından sorumlu sıfatıyla kesinti yaparak ilgili tahsil dairelerine aktarma sorumluluğu getirmiştir.
Yapılan incelemede,.......................tarafından alınan mal ve hizmetler ile yapım işleri karşılığı olarak hak sahiplerine yapılan istihkak ödemeleri sırasında hak sahiplerine yönelik 6183 Sayılı Kanun’un 22/A maddesi kapsamında vadesi geçmiş borç durumunu gösterir belgenin sorgulamasının yapıldığı, ancak söz konusu sorgulamalarda hak sahibi kişilerin vergi dairelerine 2.000 TL’nin üzerinde vadesi geçmiş borçlarının bulunmasına rağmen ilgili tahsil dairelerine aktarılmak üzere istihkak tutarları üzerinden kesinti yapılmadığı, bazı istihkak tutarları üzerinden ise eksik kesinti yapılarak hak sahiplerine ödemelerin gerçekleştiği, bu suretle kamu kaynağında artışa engel olunması sonucu kamu zararına sebebiyet verildiği tespit edilmiştir.
Bu itibarla, hak sahiplerinin tahsil dairelerine vadesi geçmiş borçları bulunduğu halde, amme alacakları tahsil edilmeden ……….. Belediyesi tarafından hak sahiplerine istihkak ödemelerinin yapılması suretiyle oluşan toplam .................... TL tutarındaki kamu zararının sorumlulara müştereken ve müteselsilen ödettirilmesine karar verilmesi gerekmekte ise de, söz konusu tutarın;
......................TL’sinin Ahiz .............................’den .................tarih ve ........................numaralı tahsilat makbuzuyla,
.........................TL’sinin Ahiz ............................’dan .................tarih ve ................... numaralı tahsilat makbuzuyla,
.....................TL’sinin Ahiz ......................’den ....................tarih ve ..................... numaralı tahsilat makbuzuyla,
............ TL’sinin Ahiz ..................’dan .............. tarih ve ................. numaralı tahsilat makbuzuyla,
.................. TL’sinin Muhasebe Yetkilisi (...................).......................’den .............tarih ve ...............numaralı tahsilat makbuzuyla,
Kalan ................. TL’sinin ise Muhasebe Yetkilisi (......................) .....................’den ..................tarih ve ......................numaralı tahsilat makbuzuyla,
Tahsil edildiği anlaşıldığından, ilişilecek husus kalmadığına,
oy birliğiyle karar verildi.